Ulanów i Bełżec w XIX wieku należały do innych zaborów i w tym należy upatrywać źródła największych różnic między obiema Gminami i całymi regionami. Polityka państw zaborczych wobec ziem polskich, ich kultura i poziom rozwoju gospodarczego miały bezpośredni, głęboki i – jak się okazuje po latach – bardzo trwały wpływ na dzisiejszy obraz regionów Polski, wszak na postawy i zachowania miejscowej ludności oddziaływały odmienne organizmy państwowe.

Austria prowadziła niewątpliwie najbardziej liberalną politykę wobec podbitych ziem – zarówno w sensie politycznym, jak i kulturowym. W Galicji, w tym i na Podkarpaciu rozwinęła się administracja i etos urzędniczy, wywodzący się z kręgu kultury niemieckiej z silnym akcentem na przywiązanie do prawa. Z drugiej strony, poziom rozwoju gospodarczego w Galicji stawiał ją daleko za zaborem pruskim, a nawet rosyjskim, czego dowodem jest wejście do języka na trwałe określenia „bieda galicyjska”, oznaczającego bardzo głębokie ubóstwo. Nie mogło to pozostawać bez wpływu na rozwój ziem polskich w zaborze austriackim, w którym nie rozwinął się przemysł i panował analfabetyzm. Przyczyny takiego stanu rzeczy, negatywnego nawet na tle całego Cesarstwa Austro-Węgierskiego, upatrywać należy w peryferyjnym położeniu Galicji w stosunku do stolicy.

Peryferyjnymi terenami zaboru rosyjskiego był obszar obecnej Gminy Bełżec. Miało to wpływ na słabą kondycję ekonomiczną tego terenu, do tego dochodziły silne procesy rusyfikacyjne, szczególnie wzmożone w II połowie XIX wieku. Inny charakter miała administracja w Imperium Rosyjskim, była to biurokracja z silnymi ciągotami woluntarystycznymi i uznaniowością.

W przypadku obu Gmin okres zaborowy okazał się w większym lub mniejszym stopniu czasem stagnacji i upadku.

Cechą wspólną analizowanych obszarów jest wielokulturowość, wynikająca z obcowania ze społecznością żydowską, a w przypadku Bełżca także ze społecznością ukraińską. Ukształtowało to postawy tolerancji i otwarcia na odmienność religii i obyczaju. Jednak w odniesieniu do mieszkańców Gminy Bełżec zostało to dodatkowo silnie dotknięte w okresie II wojny światowej konfliktem polsko-ukraińskim i byciem świadkiem straszliwej zbrodni okupanta niemieckiego na ludności żydowskiej.

W obu Gminach silne są tradycje patriotyczne, których odbiciem jest zarówno dziedzictwo kultury materialnej, jak i duchowej. W życiu codziennym zajęcia związane z rolnictwem kształtowały tradycje i obyczaje. Jednak w przypadku Ulanowa zostało to silnie zrównoważone flisactwem i rzemiosłem drzewnym. Natomiast w Bełżcu dodatkowo występuje tradycja handlu przygranicznego wcześniej rozwijanego głównie przez społeczność żydowską.

Podkarpacie i Lubelszczyzna, a na ich tle Ulanów i Bełżec mają wiele cech wspólnej tożsamości kulturowej, które mogą być solidną podstawą do kooperacji i tworzenia wspólnych działań prorozwojowych. Ale widoczne są też wyraźne różnice, które mogą wzajemnie uzupełniać i inspirować, dodając współpracy dodatkowy walor wymiany doświadczeń   oraz wsparcia odmienną wrażliwością.

Niewielkie ośrodki jak Bełżec i Ulanów stanowią znakomity obszar obserwacji tradycji lokalnych i zróżnicowania kulturowego. W większych ośrodkach obu regionów, a w szczególności w miastach wojewódzkich występuje w większym stopniu odejście od tradycyjnych, lokalnych postaw i kultury na rzecz wzorów zuniformizowanych, z zanikającymi cechami wielokulturowości. To w takich ośrodkach jak Bełżec i Ulanów najlepiej zachował się charakter Polski Wschodniej.

Współczesne tendencje w naukach ekonomicznych silnie podkreślają związek przyczynowo – skutkowy rozwoju społeczno – gospodarczego i kapitału społecznego, definiowanego jako „więzi zaufania, lojalności i solidarności, znajdujące wyraz w samoorganizowaniu się i samorządności, głównie w ramach dobrowolnych stowarzyszeń.” [1] Źródłem kapitału społecznego jest kultura obszaru, kształtowana w trakcie wielowiekowej historii. Istotą kapitału społecznego jest dostrzeżenie w nim wartości, która ma znaczenie przy wytwarzaniu nowych dóbr. Tą wartością w przypadku obu Gmin są więzi, które spajają społeczności w lokalne wspólnoty. Przejawem tego są różne inicjatywy oddolne, liczne stowarzyszenia, organizacje, wspólnie podejmowane działania. Nie ma kapitału społecznego bez tożsamości kulturowej. To poczucie tożsamości wyraźnie daje się zaobserwować w obu przypadkach, choćby w działaniach związanych z kultywowaniem pamięci o przeszłości, o minionych wydarzeniach, o bohaterach, w kreowaniu własnych autorytetów.

Bogactwa kulturowego Gminy Bełżec i Gminy i Miasta Ulanów nie należy traktować jako jedynie wartości, przeznaczonej do zamknięcia w murach muzeum etnograficznego i skansenów. Cechy kulturowe mają swój udział w teraźniejszości, tworzą krajobraz kulturowy, złożony z wartości zarówno materialnych, jak i niematerialnych, stanowią potencjał rozwojowy obu jednostek. Potencjał, który we współpracy obu jednostek, dzięki przenikaniu i wzajemnemu oddziaływaniu ulegnie zwielokrotnieniu. I tę wartość trzeba będzie wykorzystać dla ich rozwoju.



 

Liczba odwiedzin strony